[namxuantran]

(02-13-2014, 11:12 AM)lehuuhung Đã viết: Bài viết của bạn namxuantran quá hay luôn. Rõ ràng, rành mạch. Tôi thực sự tâm phục khẩu phục và quá vui. Cứ chỉ rõ ra Hò - Xừ - Xang - Xê - Cống có quan hệ Lý tính với nhau như thế nào trên 5 dòng kẻ là rất khoa học. Rất cám ơn bạn.

Đã từng này tuổi rồi tôi cũng không muốn tranh luận nhiều với giới trẻ, nhất là những người ngoại đạo. Nhưng nếu bạn thật sự không rõ thì tôi xin chia sẻ.

Nét đặc trưng của âm nhạc dân tộc Việt Nam là nhạc ngũ cung. Theo lối kí âm cổ, trên đàn tranh 16 dây thứ tự sẽ là:

Hò Sự Sang Sê Kống / Liêu Ụ Xang Xê Cống / Liu Ú Xán Xế Cống Liu. Hơi buồn còn sử dụng Phan (Oan),...

Mặc dù ngày nay sử dụng lối kí âm Tây Phương nhưng nó chỉ mang tính chất tương đối thôi. Âm giai ngũ cung Bắc gồm 5 nốt hay 5 bậc là Hò Xự Xang Xê Cống hiện tại thường được dịch theo 3 lối:

- Sol La Do Re Mi
- Do Re Fa Sol La
- Re Mi Sol La Si

Miễn sao số cung và bán cung trong âm giai tuân theo tương ứng là:

1 cung - 1,5 cung - 1 cung - 1 cung - 1,5 cung

Lối ký âm Tây phương khoa học và chính xác, nhưng đối với loại hình âm nhạc truyền thống (của các quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng) thì lối ký âm này chưa đạt, chỉ làm nên được phần xác chứ chưa thể lột hết được phần hồn, tinh thần dân tộc, tính truyền thống của bản nhạc. Ở phương Tây, một bản nhạc viết ra như thế nào thì nghệ sĩ chơi như thế ấy vì xem đó như là một thực thể bất biến. Nhưng người nghệ sĩ Việt Nam không chỉ là người diễn tấu đơn thuần mà có thể ứng tấu trong từng ngón đàn tùy theo tình cảm, tâm tư của họ. Nghệ sĩ Việt Nam có thể tô điểm, thêm thắt hoa lá cho bản nhạc thêm sức sống mới. Chính những di sản đó được chơi đi chơi lại khác nhau thì đó mới là... tài tử, tài năng thực sự.

Trở lại vấn đề, Âm nhạc phương Tây du nhập vào Việt Nam về cơ bản, có những điểm khác biệt trong thể hiện thang âm, điệu thức dân gian Việt Nam. Âm nhạc truyền thống người Việt dùng thang 7 âm (ngũ cung thất thanh = 5 điệu 7 âm), nhưng trong thực tế dân ca người Việt, ta lại thấy hệ thang điệu 5 âm mới là phổ biến và lý do có thể là do vấn đề thanh điệu của ngôn ngữ tiếng Việt. Hệ thống lý thuyết của phương Tây thể hiện bằng 7 nốt nhạc trên khuông nhạc (5 dòng kẻ); còn hệ thống lý thuyết của thang âm, điệu thức dân gian Việt Nam lại là: Tính, tĩnh, tình, tinh, tung, tang, tàng cho nhạc đàn; Tí, um, bo, tịch, tót, tò, te cho nhạc kèn, còn ca hát nói chung là Hò, xự, xang, xê, cống, phan, líu, ú… Đồng thời, mỗi vùng miền, mỗi thể loại ca nhạc dân gian Việt Nam lại mang trong nó những cấu tạo thang âm, điệu thức khác nhau. Chính vì vậy, hiện nay, khi vận dụng thang âm, điệu thức dân gian Việt Nam, người ta đã sử dụng cách mã hoá các cao độ của thang âm, điệu thức dân gian sang lối ghi nhạc của phương Tây (theo 7 nốt nhạc cơ bản). Nói tác phẩm sử dụng thang âm, điệu thức dân gian chỉ có ý nghĩa tương đối, bởi lẽ trong tác phẩm âm nhạc mới, cách ghi nhạc trên 5 dòng kẻ của phương Tây sẽ không thể diễn đạt được những quãng non, già trong các “hơi”, “điệu” như trong âm nhạc dân gian (nhất là nhạc Huế). Trên thực tế, nếu so sánh thang âm điệu thức dân gian với thang âm 7 bậc cơ bản của phương Tây theo phương pháp đo quãng bằng tần số, đơn vị đo là xen (cent) thì chúng ta sẽ thấy có sự khác nhau rõ rệt giữa cao độ của thang âm, điệu thức dân gian với cách ghi theo nhạc lý phương Tây. Ví dụ như: thang âm Slendro, một thang âm 5 âm khá phổ biến trong âm nhạc Java có cấu tạo là:



Thang âm này có đặc điểm là một quãng tám chia làm 5 phần bằng nhau nên còn gọi là thang 5 âm chia đều. Nhìn vào sơ đồ trên và cũng từ thực tế tai nghe thang âm này chúng ta dễ dàng nhận thấy nó không có âm nào trùng với nốt (âm) của thang âm 7 bậc cơ bản của phương Tây.

Hoặc như thang âm Bắc (Việt Nam) có cấu tạo là:



Tóm lại, mặc dù sử dụng lối kí âm Tây phương vào nhạc dân tộc Việt Nam nhưng nó chỉ mang tính chất tương đối. Bởi Vì âm nhạc dân tộc Việt Nam và các nước trong khu vực có nét đặc thù riêng so với các nước Phương Tây. Do hoàn cảnh lịch sử nên chúng ta có tiến bộ hơn (theo cách nói của tailinhtruong1993 và Petrus Trần) so với các nước lân cận như Trung Quốc và Nhật Bản là sử dụng chữ Latinh phiên âm và kí âm Tây Phương trong khi nước bạn vẫn là chữ tượng hình và kí âm nhạc số. Cái quan hệ "Lý tính" của ngũ cung với 5 dòng kẻ mà bạn lehuuhung hỏi xin xem trong 2 hình tôi đính kèm, nhưng chỉ là tương đối thôi bạn ạ.

Tôi cũng có thời như các bạn nên mong rằng các bạn trẻ ngày nay hãy chịu khó trau dồi kiến thức, tranh thủ tập luyện nhiều hơn thay vì tranh luận tùm lum trên các diễn đàn như thế này, bởi vì diễn đàn này không chỉ có các bạn trẻ tham gia mà còn có cả giới giáo viên như chúng tôi thường xuyên ghé thăm.